In Zweden is opruimen voor je doodgaat een bekend gebruik en hebben ze hier zelfs een woord voor, namelijk döstädning. “Dö” betekent “dood” en “städning” betekent “opruimen”, opruimen voor je doodgaat dus. Omdat dit niet zo gezellig en positief klinkt noem ik het zelf liever “levensschoonmaak”. Het is een langzaam proces dat je helpt reflecteren op je leven en waarbij je waardevolle herinneringen scheidt van rommel. Het zorgt dat nabestaanden later rustig kunnen rouwen en niet sjouwen.
Voorbereid op de toekomst
14 jaar geleden, op de leeftijd van 71 en 65, besloten mijn schoonouders het huis waar ze meer dan 30 jaar hadden gewoond, te verruilen voor een appartement. Van het dorp naar de stad. Een bewuste keuze, voorbereid op de toekomst. Want wat als ze straks niet meer zo goed ter been zouden zijn? Of ziek worden en regelmatig naar het ziekenhuis moeten? Dan ben je blij met een appartement op 5 minuten van het ziekenhuis. En zo geschiedde, ze verhuisden.
Nabestaanden ontlasten
Met 120 m² en een grote garagebox heeft het appartement meer dan genoeg bergruimte voor hun tweetjes, maar ze besloten kritisch te kijken naar hun spullen. Hun grootste motivatie hiervoor is dat ze de kinderen straks niet willen opzadelen met een huis vol troep. Ze weten hoe heftig dit kan zijn, ze hebben het immers met hun eigen ouders meegemaakt. Fijne bijkomstigheid is dat een opgeruimd en goed georganiseerd huis makkelijker te onderhouden is en veilig wonen bevordert. Er wordt zowel letterlijk als figuurlijk ruimte gecreëerd voor andere dingen.
Het opruimproces
Mijn schoonouders begonnen 14 jaar geleden met de grote spullen zoals de zonnebank en de meubels en het gereedschap die ze nog van hun eigen ouders hadden. Omdat weggooien zonde is, werd ook over de bestemming goed nagedacht. Ze benaderden kleine musea of er interesse was voor hun spullen en zo hebben ze het hele land doorkruist om spullen te doneren. Kleine meubelstukken staan nu in het museum van de Twintigste Eeuw in Hoorn, opa’s oud gereedschap kreeg als bestemming het Gereedschapsmuseum Mensert in Delft en strips uit de jaren ’40 en ’50 werden naar het Stripmuseum in Groningen gebracht. De museumbezoeken werden gecombineerd met een overnachting in een Van der Valk hotel en zo hebben ze heerlijke mini-vakanties gehad.
Uiteraard werd altijd eerst aan ons, de kinderen, gevraagd of we interesse hadden in de spullen. Maar wat moeten wij met al die spullen? Hoewel ik echt wel van tweedehands en doorleefd hou, hadden de meeste spullen voor ons geen toegevoegde waarde. Mijn schoonouders wisten dat en wilden voorkomen dat wij de spullen later achteloos weg zouden doen. Hoe mooi dat zij zelf nieuwe eigenaren hebben gevonden voor hun spullen, mensen die er wel echt blij mee zijn! En van geven word je zelf ook weer blij. Iets met “beter met een warme dan een koude hand toch”?
Herinneringen leven voort als je ze deelt
Maar wat ik het allermooiste vind aan hun opruimproces, is dat ze zo veel verhalen met ons delen over de spullen. Als je ouders alles op zolder blijven bewaren en ze dan komen te overlijden, zijn al die mooie verhalen verloren. Voordat de spullen de deur uit gingen deelden mijn schoonouders dus vaak hoe ze er aan zijn gekomen of welke herinnering ze er aan hebben. Dat maakt het voor ons ook makkelijker om te besluiten of we de spullen zelf willen hebben.
Zo hangt een oude verkoopaffiche van het makelaarskantoor van de opa van mijn schoonvader nu mooi ingelijst in de kamer van onze zoon. En zelf draag ik met veel liefde een zilver kettinkje dat mijn schoonmoeder heeft gekocht in Zwitserland toen ze 14 was. Hoe bijzonder dat ik dat nu mag dragen?
Opruimen levert waardevolle gesprekken op
Niet alle herinneringen zijn even mooi, maar ook dat hoort erbij. Mijn schoonvader heeft een moeilijke jeugd gehad en dagboeken bijgehouden. Om het verleden achter zich te laten heeft hij enkele jaren geleden afscheid genomen van de dagboeken. Maar niet zonder eerst aan mijn man, zijn zoon, enkele bladzijden voor te lezen en samen te praten over die periode. Dat was heel waardevol en heeft hun beiden goed gedaan. Die herinnering neemt mijn man voor altijd mee en het bewaren van de dagboeken is dan ook niet langer nodig.
Als je ouders ontspullen en daarbij de verhalen delen met jou en andere familie, dan zorgen ze er voor dat hun herinneringen voortleven. Het doel van een levensschoonmaak is absoluut niet om zoveel mogelijk spullen weg te doen. Wel is het belangrijk om overzicht te creëren. Een handig opbergsysteem en labels helpen daarbij. Ouders kunnen bijvoorbeeld op een briefje schrijven waar bepaalde spullen naar toe mogen na hun overlijden. Dit voorkomt onzekerheid of discussie bij nabestaanden over de bestemming van de spullen.
Een opruimproces van jaren
Door op tijd orde op zaken te stellen zorgen je ouders dat jij na hun overlijden niet door een pijnlijk proces hoeft. Levensschoonmaak is vaak een proces van jaren, waar ouderen idealiter rond hun 65e mee beginnen. Dan zijn ze meestal nog fit en gezond en hebben ze alle tijd en rust om te bedenken en te overzien.
Na 14 jaar ontspullen zou je denken dat de garagebox van mijn schoonouders zo langzamerhand leeg zou zijn. Maar nog steeds krijg ik bijna bij ieder bezoek aan mijn schoonmoeder spullen onder mijn neus geduwd met de vraag of ik ze wil hebben. Geen idee waar ze het vandaag blijft halen, we noemen het thuis wel eens gekscherend “de hoge hoed van oma”. De meeste spullen brengt ze nu gewoon naar de kringloopwinkel, maar soms kan ze mij nog steeds verblijden met iets. Zoals laatst met leuke vintage borrelglaasjes of het projectiescherm waar ze vroeger dia’s op af speelden. Dat kwam toevallig heel handig van pas als beamerscherm tijdens mijn workshop.
Zorg dat je als nabestaande later kunt rouwen in plaats van sjouwen
Het is een fijne en geruststellende gedachte voor mijn man en mij dat we later niet worden opgezadeld met een huis vol spullen. Zijn jouw ouders nou nog niet zo voortvarend als mijn schoonouders? En zou je het wel fijn vinden als er meer rust en overzicht in hun huis komt? Breng het dan eens voorzichtig ter sprake. Breng dit vanuit interesse voor hun spullen en verhalen. Laat ze tevens inzien welk voordeel ze er zelf uithalen. Wanneer ze bijvoorbeeld plots gedwongen naar een zorgwoning zouden moeten. Hoe fijn is het dan als ze niet meer de stress hebben van al die spullen?
Het moeilijkst vindt men vaak om een begin te maken, dus stimuleer ze daar in. Je kan het samen doen of bijvoorbeeld een professional organizer inhuren. Zo help ik senioren bij het opruimproces of bij het zorgeloos verhuizen naar een (kleinere) nieuwe woning.
_____________________
